قهوه نامه دوم : ماهیت قهوه

ماهیت قهوه «قهوه»، میوه درخت و گیاهی است از خانواده روبیا یا دقیقتر روبیاسیا یا گیاهان گل‌دار بانام فارسی تیره« گل‌سپاسی‌سان» با توزیع یا گستردگی رویش جهانی که قابلیت رشد تقریباً در هر منطقه از جهان، به‌غیراز محیط‌های سخت حیاتی مانند مناطق قطبی و بیابان‌های بسیار خشک را دارد. الگوی توزیع خانواده روبیا بسیار شبیه توزیع جهانی تنوع گیاهان با بزرگ‌ترین تنوع در مناطق معتدل، گرمسیر و مرطوب استوایی متمرکز است و در حبشه، سودان و اغلب مناطق افریقای استوایی به صورت وحشی و خودرو و در اکثر مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری همانند کلمبیا، ونزوئلا و گینه‌نو نیز یافت می‌شوند . گونه‎های دیگری از قهوه نیز وجود دارند که بومی سیرالئون، نیجریه، گابن، کنگو، ماداگاسکار و ساحل‌عاج بوده و در این مناطق نیز کاشته می‌شوند در حال حاضر کشت و پرورش این‌گونه در سایر مناطق دنیا ازجمله برزیل، اندونزی، ونزوئلا، جزایر آنتیل، ویتنام، هند و مناطق دیگر دنیا معمول است. درخت قهوه بین پنج تا ده متر بلندی دارد و در هوای گرم و مرطوب و درکمی ارتفاعات بهتر رشد میکند و سه تا پنج سال پس از کاشته شدن محصول داده و برگ‌های همیشه‌سبز (نا خزان)، براق، لیز متقابل دارد. گل‌های آن به رنگ سفید درخشان به‌طور گروهی فشرده در کناره برگ‌ها ظاهر می‌شوند. عطر گل‌های کوچک و سفید این درخت به بوی خوش گل یاسمن شباهت دارد. میوه گیلاس یا آلبالو مانند به رنگ قرمز تیره آن‌که دانه‌های قهوه را تشکیل می‌دهد، هنگام رسیدن معمولاً حاوی دو عدد دانه خام قهوه است که ازیک‌طرف محدب و از طرف دیگر صاف می‌باشند و در امتداد طولی دانه یک شیار دیده می‎شود. هر یک از دانه‌ها از یک‌پوست نازک سفید پوشیده شده و هر دو عدد دانه که در یک میوه قرار دارند از طرف سطح صاف روبروی هم قرار دارند که با یک ماده نرم گوشتی شیرینی احاطه‌شده‌اند که روی آن را نیز یک غشای نازک به رنگ قرمز تیره پوشانیده که همان غشای خارجی میوه یا گیلاس قهوه است. گاهی اوقات پنج تا ده درصد میوه‌های یک درخت ممکن است به‌جای دو دانه فقط یک‌دانه در خود داشته باشند. دانه قهوه در حالت تازگی دارای رنگ کمی سبز یا مایل به زرد است، بوی ملایم مخصوص قهوه را دارد و طعمش ابتدا ملایم ولی به‌تدریج که آب آن از دست می‌رود گس می‎شود و پس از بو دادن یا برشته و رست کردن، بوی قوی معروف و خاص قهوه را پیدا می‌کند. قهوه یک نوشیدنی محرک است که از دانه‌های رسیده، خشک و بوداده و آسیاب شده و هم از دم‌نوشی قشر میوه قهوه و گاهی هم از برگ‌های جوان بوداده آن به دست می‌آید.